De geschiedenis van Italië is er een van onenigheid en verdeeldheid. De enige keer dat Italië vóór de 19e eeuw verenigd was, was onder de Romeinen. Eeuwenlang hebben pausen, keizers en strijdende staten het uitgevochten of gevochten tegen buitenlandse indringers. Het doel van een verenigd Italië werd bereikt in 1870.
Het tijdperk van de Etrusken
De Etrusken waren de eerste grote beschaving van Italië. Hun oorsprong is een mysterie, net als hun taal, maar vanaf de 9e eeuw voor Christus verspreidden ze zich door Midden-Italië, met als voornaamste rivalen de Grieken in het zuiden. In de 6e eeuw heersten Etruskische koningen over Rome, de stad die hen uiteindelijk zou overschaduwen.
Van republiek tot rijk
Uit de tientallen stammen die het oude Italië bewoonden, kwamen de Romeinen naar voren om het schiereiland te veroveren en hun taal, gebruiken en wetten aan de andere regio’s op te leggen. Het succes van Rome was te danken aan uitstekende vaardigheid in militaire en civiele organisatie. De staat was een republiek geregeerd door twee consuls, maar naarmate de veroveringen van Rome groter werden, ging de macht over op generaals zoals Julius Caesar. De erfgenamen van Caesar werden de eerste Romeinse keizers.
De Gouden Eeuw van Rome
Vanaf het tijdperk van Augustus tot het bewind van Trajanus groeide de macht van Rome totdat haar rijk zich uitstrekte van Groot-Brittannië tot de Rode Zee. Ondanks de extravagantie van keizers zoals Nero, vulden belastingen en buit van militaire campagnes voortdurend de keizerlijke schatkist, en Romeinse burgers genoten grote rijkdom.
De splitsing van het rijk
Een keerpunt in de geschiedenis van het Romeinse Rijk kwam met het besluit van keizer Constantijn om een nieuwe hoofdstad te bouwen in Constantinopel (Byzantium). Tegen de 5e eeuw werd het rijk in tweeën gesplitst en begonnen Germaanse indringers naar het zuiden te migreren. Het oostelijke rijk behield de nominale controle over delen van Italië vanuit Ravenna, dat de machtigste stad van die tijd werd, terwijl Rome tot ruïnes werd gereduceerd.
De opkomst van Venetië
Middeleeuws Italië zag golven van buitenlandse indringers zich aansluiten bij de machtsstrijd tussen pausen en keizers. In de verwarring beweerden veel noordelijke steden hun onafhankelijkheid van feodale opperheren. De machtigste was Venetië, dat rijk werd door handel met het Oosten en door kruisvaarders te verschepen om de Saracenen in het Heilige Land te bevechten.
De late middeleeuwen
Oude vetes tussen paus en keizer bloeiden gedurende de 14e eeuw, in leven gehouden door twee strijdende facties – de Welfen, die het pausdom steunden, en de Ghibellijnen, die de voorkeur gaven aan keizerlijke macht. Steden gebruikten de politieke chaos om hun kracht te consolideren door beschermende muren en torens te bouwen en versterkte openbare gebouwen te creëren, zoals het Palazzo Vecchio in Florence, het Palazzo Pubblico in Siena en het Palazzo dei Priori in Viterbo. Het was tegen deze turbulente achtergrond dat een groot nieuw tijdperk in de schilderkunst werd geïnspireerd door kunstenaars als Duccio en Giotto, terwijl de Florentijnse dichters Dante en Petrarca de basis legden voor de Italiaanse literatuur.
De Renaissance
Het Italië van de vijftiende eeuw kende een bloei van kunst en wetenschap die sinds het klassieke tijdperk ongeëvenaard was in Europa. Architecten wendden zich tot oude Griekse en Romeinse modellen voor inspiratie, terwijl de schilderkunst, met zijn nieuwe begrip van perspectief en anatomie, een generatie kunstenaars voortbracht waaronder reuzen als Leonardo da Vinci, Raphael en Michelangelo. Het patronaat voor deze “wedergeboorte” kwam van rijke heersende dynastieën, geïnitieerd door de Medici van Florence, met het pausdom dat hun voorbeeld volgde.
De Contrareformatie
Na de plundering van Rome door keizerlijke troepen in 1527 was Italië overgeleverd aan de genade van Karel V, de Heilige Roomse keizer en koning van Spanje. Als reactie op de groeiende dreiging van het protestantisme legde een reeks hervormingen, bekend als de contrareformatie en gesteund door de inquisitie, een rigide orthodoxie op. Nieuwe religieuze orden, zoals de jezuïeten, werden opgericht om de strijd om de zielen van de mensen overzee aan te gaan. De missionaire geest van de tijd inspireerde de dramatische vormen van de barok, ontworpen om te overwinnen door ontzag en emotie.
De Grand Tour
Aan het einde van de 18e eeuw werd Italië, met zijn grote kunstschatten en klassieke ruïnes, de eerste grote toeristische bestemming van Europa. Jonge Engelse aristocraten bezochten Rome, Florence en Venetië als onderdeel van de Grand Tour, terwijl kunstenaars en dichters inspiratie zochten in het glorieuze verleden van Rome. In 1800 dreigde Napoleon, die Italië veroverde en kortstondig verenigde, de oude orde te vernietigen, maar in 1815 werd de status quo hersteld.
Het Risorgimento
Het woord “Risorgimento” (heropleving) beschrijft de vijf decennia van strijd voor bevrijding van buitenlandse heerschappij, die culmineerde in de eenwording van Italië in 1870. In 1848 kwamen patriotten in opstand tegen de Oostenrijkers in Milaan en
Venetië, de Bourbons in Napels, het zuiden en Sicilië, en de paus in Rome, waar een republiek werd uitgeroepen. Garibaldi verdedigde dapper de republiek, maar de opstanden waren maar al te plaatselijk. In 1859 was de beweging beter georganiseerd, met Vittorio Emanuele II aan het hoofd. Twee jaar lang was de verovering van alles behalve Venetië en Rome, die beide binnen een decennium vielen.
Fascisme en de Tweede Wereldoorlog
Het fascisme onder Mussolini (1922–43) beloofde de Italianen grootheid, maar leverde alleen maar vernedering op, toen Italië aan de zijde van nazi-Duitsland de Tweede Wereldoorlog inging en overschakelde naar de geallieerden na de succesvolle invasie van Sicilië door Britse en Amerikaanse troepen.
Na de oorlog werd het economische herstel van Italië aangedreven door grote fabrieken in het noorden, zoals Fiat. Ondanks een reeks onstabiele coalities, terroristische aanslagen in de jaren zeventig en politieke corruptieschandalen in de jaren negentig (waarbij tal van ministers en ambtenaren bij betrokken waren), was de tweede helft van de 20e eeuw een bloeitijd in Italië, met veel gezinnen die een levensstandaard genoten die een generatie eerder ondenkbaar waren.
Italië vandaag
In juni 2018 zwoer Italië de eerste populistische regering van West-Europa in. Het land worstelt nog steeds onder het gewicht van een ongelooflijk ingewikkeld rechtssysteem, enorme staatsschulden, hoge werkloosheid en heeft een economie die de afgelopen tien jaar heeft gestagneerd.